Phân loại giống hoa đậu biếc: Bước đầu để hiểu và trồng

Phân loại giống hoa đậu biếc là bước đầu quan trọng trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu và ứng dụng loài hoa này vào đời sống, từ trồng trọt, làm cảnh đến chế biến thực phẩm và dược liệu. Hoa đậu biếc (tên khoa học Clitoria ternatea) không chỉ có giá trị về mặt thẩm mỹ mà còn mang trong mình nhiều tác dụng sinh học quý giá. 

Tuy nhiên, ít ai biết rằng, loài hoa tưởng như đơn giản này lại có nhiều giống khác nhau, mỗi giống mang đặc điểm riêng về hình dáng, màu sắc, năng suất và cả công dụng. Việc phân loại giống hoa đậu biếc sẽ giúp người trồng dễ dàng lựa chọn loại phù hợp với nhu cầu, điều kiện khí hậu cũng như mục đích sử dụng cụ thể.

1. Phân loại giống hoa đậu biếc theo màu sắc hoa

Màu sắc là một trong những tiêu chí dễ nhận biết nhất khi phân loại giống hoa đậu biếc. Dù nổi bật với màu xanh lam đặc trưng, nhưng hoa đậu biếc thực tế có nhiều biến thể khác nhau về màu hoa.

1.1. Hoa đậu biếc xanh lam (thường)

Đây là giống phổ biến nhất hiện nay, chiếm phần lớn trong các vườn hoa đậu biếc tại Việt Nam. Hoa có màu xanh lam đậm, sắc tím nhẹ, thường được sử dụng để làm trà, chế biến thực phẩm hoặc chiết xuất thành phẩm nhuộm tự nhiên. Giống này cho hoa đơn hoặc hoa kép, tùy theo đặc điểm di truyền và chăm sóc. Hoa đậu biếc xanh lam không chỉ có tính thẩm mỹ cao mà còn sở hữu hàm lượng anthocyanin nổi bật, chất có khả năng chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ tế bào và hỗ trợ sức khỏe tim mạch. Vì vậy, đây là giống được nhiều người lựa chọn nhất để trồng với mục đích sử dụng làm thực phẩm và dược liệu.

Hoa đậu biếc xanh lam là giống phổ biến nhất hiện nay, chiếm phần lớn trong các vườn hoa đậu biếc tại Việt Nam.

1.2. Hoa đậu biếc trắng

Dù ít gặp hơn, giống hoa đậu biếc trắng vẫn có mặt ở nhiều khu vực Đông Nam Á, trong đó có Thái Lan và Việt Nam. Hoa có màu trắng thuần khiết, dịu nhẹ, thường được ưa chuộng để làm cảnh trong sân vườn hoặc khuôn viên resort. Về công dụng, hoa trắng vẫn chứa anthocyanin nhưng hàm lượng thấp hơn nên ít được dùng để pha trà hoặc làm thực phẩm chức năng. Sự hiện diện của giống hoa này làm phong phú thêm tính đa dạng của loài đậu biếc và mang đến sự lựa chọn độc đáo cho người yêu thích cây cảnh, nhất là những ai ưa chuộng không gian tinh khôi, nhẹ nhàng.

Giống hoa đậu biếc trắng vẫn có mặt ở nhiều khu vực Đông Nam Á, trong đó có Thái Lan và Việt Nam

1.3. Hoa đậu biếc tím nhạt và tím hồng

Một số giống lai hoặc biến thể tự nhiên cho hoa có sắc tím nhạt hoặc hồng tím. Đây là kết quả của quá trình chọn lọc tự nhiên hoặc nhân tạo. Các giống này hiếm hơn, ít phổ biến trên thị trường nhưng lại được săn đón nhờ sự độc đáo và mới lạ. Trong một số trường hợp, những giống này cũng có thể đổi màu nhẹ khi thay đổi môi trường pH, giống với hoa xanh lam.

Một số giống lai hoặc biến thể tự nhiên cho hoa có sắc tím nhạt hoặc hồng tím. 

2. Phân loại giống hoa đậu biếc theo hình dạng hoa

Hình dạng của hoa đậu biếc là yếu tố tiếp theo giúp xác định giống và mục đích sử dụng. Hiện nay, có hai dạng phổ biến nhất: hoa đơn và hoa kép.

2.1. Hoa đậu biếc đơn

Đây là dạng hoa nguyên thủy, với một lớp cánh đơn giản, mỏng manh nhưng nổi bật. Hoa đơn thường có hình dáng giống như bộ phận sinh dục nữ, lý do vì sao tên khoa học của loài này là Clitoria, bắt nguồn từ “clitoris” trong tiếng Latin. Giống hoa đơn cho năng suất cao, dễ trồng, ít sâu bệnh và thường được dùng trong chế biến thực phẩm, làm trà hoặc trích ly anthocyanin. Vì cấu trúc đơn giản nên việc thu hoạch, sấy khô và bảo quản hoa đơn cũng dễ dàng hơn, rất phù hợp với quy mô sản xuất thương mại hoặc hộ gia đình nhỏ.

Hoa đơn thường có hình dáng giống như bộ phận sinh dục nữ, lý do vì sao tên khoa học của loài này là Clitoria, bắt nguồn từ “clitoris” trong tiếng Latin

2.2. Hoa đậu biếc kép

Hoa kép có hình dáng cầu kỳ hơn với nhiều lớp cánh xếp chồng lên nhau, tạo thành bông hoa dày dặn, bắt mắt. Giống hoa này thường được trồng để làm cảnh hoặc trang trí món ăn bởi vẻ ngoài ấn tượng. Tuy nhiên, việc thu hái và sấy khô hoa kép khó khăn hơn, hoa dễ gãy và khó bảo quản lâu dài. Một số người vẫn sử dụng hoa kép để pha trà, nhưng cần cẩn trọng khi phơi khô để tránh mất màu hoặc bị nát trong quá trình chế biến. Dù vậy, với vẻ đẹp sang trọng và kiêu sa, giống hoa kép vẫn là lựa chọn yêu thích cho những ai trồng cây vì mục đích thẩm mỹ.

Hoa kép có hình dáng cầu kỳ hơn với nhiều lớp cánh xếp chồng lên nhau, tạo thành bông hoa dày dặn, bắt mắt

3. Phân loại giống hoa đậu biếc theo nguồn gốc và vùng trồng

Ngoài màu sắc và hình dáng, phân loại giống hoa đậu biếc còn dựa vào nguồn gốc và điều kiện sinh trưởng. Mỗi vùng trồng có thể phát triển ra những giống riêng biệt, có ưu thế khác nhau về khả năng thích nghi, năng suất và chất lượng hoạt chất.

3.1. Giống hoa đậu biếc bản địa Việt Nam

Tại Việt Nam, hoa đậu biếc chủ yếu được trồng ở các vùng nhiệt đới như miền Trung và miền Nam, nơi có khí hậu nóng ẩm quanh năm. Các giống bản địa thường dễ chăm sóc, kháng bệnh tốt và có mùi thơm nhẹ. Tuy nhiên, hình thức hoa không quá đa dạng, chủ yếu là hoa đơn màu xanh lam. Một số vùng như Bến Tre, Tiền Giang, Đắk Lắk hiện đang phát triển mô hình trồng hoa đậu biếc theo hướng hữu cơ, phục vụ xuất khẩu hoặc sản xuất thực phẩm chức năng.

Tại Việt Nam, hoa đậu biếc chủ yếu được trồng ở các vùng nhiệt đới như miền Trung và miền Nam, nơi có khí hậu nóng ẩm quanh năm

3.2. Giống hoa đậu biếc nhập

Các giống đậu biếc từ Thái Lan, Ấn Độ hoặc Malaysia có nhiều đột phá về màu sắc và hình dáng, đặc biệt là những giống hoa kép hoặc biến thể màu hồng, tím nhạt. Chúng được lai tạo chọn lọc để tăng hàm lượng anthocyanin hoặc thích nghi tốt hơn với điều kiện đất kém màu. Tuy nhiên, các giống nhập thường cần điều kiện chăm sóc kỹ lưỡng hơn và không phải lúc nào cũng phù hợp với khí hậu địa phương, đòi hỏi người trồng có kinh nghiệm.

4. Lưu ý khi lựa chọn giống hoa đậu biếc để trồng

Việc phân loại giống hoa đậu biếc không chỉ giúp hiểu rõ đặc điểm của từng loại mà còn là cơ sở để lựa chọn giống phù hợp với mục đích cụ thể. Nếu trồng để làm thực phẩm, nên chọn giống hoa đơn màu xanh lam, dễ thu hoạch và giàu anthocyanin. Nếu trồng làm cảnh, hoa kép hoặc hoa màu trắng sẽ là lựa chọn lý tưởng hơn. Ngoài ra, người trồng cũng cần chú ý đến điều kiện đất đai, khí hậu, kỹ thuật chăm sóc và đặc tính sinh trưởng của từng giống. Việc lựa chọn đúng ngay từ đầu sẽ giúp cây phát triển ổn định, ra hoa nhiều, cho năng suất cao và chất lượng tốt.

Tạm kết

Phân loại giống hoa đậu biếc không đơn thuần là việc đặt tên hay nhận diện bề ngoài, mà là quá trình hiểu sâu về đặc tính sinh học, khả năng ứng dụng và hiệu quả canh tác của từng giống. Mỗi loại hoa đậu biếc, dù là đơn hay kép, xanh lam hay trắng tinh, đều mang trong mình một vẻ đẹp và giá trị riêng. Chỉ cần lựa chọn đúng giống, người trồng không chỉ có thể tạo nên một khu vườn rực rỡ sắc màu mà còn thu hoạch được những giá trị quý báu về sức khỏe và kinh tế. Trong xu hướng sống xanh và sử dụng nguyên liệu tự nhiên ngày nay, hoa đậu biếc chắc chắn sẽ tiếp tục là một trong những loài hoa được yêu thích và phát triển mạnh mẽ trong tương lai.